انسانِ اربعینی معادلات مرسوم اقتصاد دنیای امروز را بهم می ریزد

دکتر علی سعیدی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با بیان این که در بررسی نقش اقتصاد در پدیده عظیم اربعین حسینی باید نگاهی جامع و کامل به قضیه داشته باشیم، اظهار داشت: قبل از هر چیز باید توجه داشت که تعابیر متعددی از علم اقتصاد در دنیای امروز وجود دارد و از این نکته هم نباید غافل شد که به هر حال انسان در ارتباط با اموال و دارایی‌هایش دارای یکسری حق و تکلیف و مسئولیتی است اما آنچه حائز اهمیت است در دنیای کنونی که متأثر از علم اقتصاد لیبرالی است، انسانی تعریف می شود که کاملاً دنبال حساب و کتاب دو دو تا چهارتای مادی است.

وی افزود: طبعاً شما وقتی که انسان را تا این حد از تاریخ و جامعه و ارزش‌ها و ایدئولوژی و هنجارها منتزعش می‌کنید این انسان هر گزاره‌ای و هر قانونمندی که در مورد رفتارهای این انسان شما استخراج بکنید آن محدود و محصور به همین انسان انتزاعی است و وقتی که آن انسان می‌خواهد روی زمین بیاید این رنگ‌ها، این ایدئولوژی، باورها، تاریخ، این‌ها همه در رفتار آن انسان اثرگذار می‌شود

لزوم توجه به شاخصه ها در کتاب "اقتصادنا"

وی همچنین گفت: این در حالی است که از آن سوی قضیه ما با انسان دیگری طرف هستیم که باید شاخصه های آن را از مکتب "اقتصادنا" شهید صدر استخراج کنیم که خود این اثر گرانسنگ به نظرم می‌تواند به‌عنوان یک بیانیه توسعه اسلامی یا پیشرفت اسلامی مورد توجه و تحلیل قرار گیرد، چرا که آنجا شهید صدر می‌گوید من نمی‌خواهم مکتبی حرف بزنم. من می‌خواهم تاریخی بحث بکنم. می‌خواهم استدلالی بحث بکنم. آنجا وقتی که شهید صدر دارد مدل توسعه اروپایی را و الگوهای اروپایی را ترسیم می‌کند و علت اینکه چرا این الگوها در جوامع اسلامی و در جوامع مسلمین موفق نمی‌شود، باید دقیق به حرف هایش گوش کنیم، درصورتی‌که این‌ها در ظاهر حداقل در کشورهای اروپایی توانسته پیشرفت و توسعه و آبادانی را به ارمغان بیاورد ولی این‌ها هر کدام وارد جوامع اسلامی می‌شود نتایج معکوسی به بار آورده و بلکه باعث عقب ماندگی مسلمین شود.

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: در آن کتاب شهید صدر استدلال مفصلی دارد که اصلاً این الگوها در جوامع اسلامی به دلایل متعددی جواب نمی‌دهد. یکی از آن حوزه‌هایی که بُعد انسان‌شناسی را یک مقدار تقویت می‌کند ناظر به این است که انسان اروپایی وقتی که دارد با طبیعت، با انسان، با حتی خالق ارتباط برقرار می‌کند همیشه نگاهش به زمین است. حتی آن خدایی را که مسیح آورده سعی می‌کند روی زمین بیاورد و تجسم به آن ببخشد و لذا می بینیم که انسان اروپایی تنها به زمین می‌نگرد و نگاهی به آسمان ندارد و مسیحیت نیز نتوانست انسان اروپایی را به آسمان متوجه کند.

تفاوت رویکرد انسانی که محب الحسین(ع) است

وی افزود: در واقع همه کوشش‌های علمی در اروپا نیز برای آوردن خدا به زمین بوده یعنی این نگاه اساساً به زمین، نگاه ماتریالیستی دارد که در فرهنگ اروپایی نهادینه شده است. به خاطر همین هم است که می‌گوید انسان اروپایی به سمت انسانی می‌رود که دنبال لذت و حداکثر کردن لذت و فایده و سود و منفعت است. دنبال آن محاسبات لذت و درد می‌رود. آزادی به معنای لیبرالیستی این گونه معنا می یابد و حال آن که در نگاه و رویکرد اسلامی و به خصوص شیعی این ها مطرح نیست.

سعیدی بیان داشت: بعد شهید صدر تأکید می کند برعکس آن انسان اروپایی که همه نگاهش به زمین است و در زمین دارد دنبال معانی می‌گردد انسان مسلمان برپایه آن تربیت و فضای فرهنگی و ایمانی که در اسلام وجود دارد همیشه نگاهش به آسمان است؛ در آیات قرآن هم دارد یعنی حتی شما وقتی که دنبال رزق مادی هم هستید می‌گوید «وَ فِی السَّمَاءِ رِزْقُکُمْ» یعنی حتی رزق و روزی شما را هم می‌گوید باز آسمان است. به تعبیری اسلام شما را به سمت آسمان سوق داده است ولی در آسمان هم نگه نداشته که خارج از فضای روی زمین باشید.

وی افزود: در واقع انسان مسلمان اول به آسمان می‌نگرد این امت‌ها یعنی امت‌های مسلمان ابتدا به آسمان می‌نگرند و قبل از عالم ماده و محسوسات تحت تأثیر عالم غیب هستند به همین جهت نیروی فریبندگی ماده بر روی انسان مسلمان اثر کمتری خواهد داشت و این انسان آن‌گونه که آزادی و فردیت بر روی انسان اروپایی اثر گذاشته است از آن اثر نمی‌پذیرد. شما وقتی‌که نگاهت به آسمان است همه رزق و روزی و تقدیرات و مقدرات را از بالا داری می‌بینی که دارد زندگی می‌شود باعث می‌شود که آن گام‌هایی که روی زمین برمی‌داری یک رنگ و بوی دیگری داشته باشد؛ چون از آن طرف هم رهبانیت و دوری از دنیا هم نهی شده است؛ یعنی شما از طرفی روی زمین هستی و مأمور به آبادانی همین زمین هستی، اما با این حال نگاه تو به آسمان است.

ویژگی‌ها و تمایزات خاص انسانِ اربعینی

عضو هیئت علمی دانشگاه قم ابراز داشت: کسانی که عاشقانه و صادقانه در مواکب اربعینی در این ایام به خدمت رسانی می پردازند وقتی که با آن‌ها صحبت می‌کنی خود آن فرد تأکید می کند که اصلاً این مال، مالِ امام حسین(ع) است و من دارم به زائر حسین خدمت می‌کنم و حرفش این است که من از طرف سیدالشهدا(ع) اینجا مثل یک خزانه‌دار و مأمور هستم و باید به زوارالحسین(ع) خدمت کنم.

وی گفت: یعنی آن عنصر غیبی که آن را نمی‌بینیم اینجا در وجود حضرت اباعبدالله(ع) تجلی یافته و من در تصرف در اموالم دارم حسین(ع) را می‌بینم. حتی آن زائری هم که می‌آید بهره‌مند می‌شود از این خدمات و از این اموالی که در موکب‌ها دارد ارائه می‌شود این هم این فرد را به مثابه یک انسانی که حالا من دارم از او خدماتی می‌گیرم و مدیون او می‌شوم باید یک پرداختی بکنم یک دینی به او دارم حداقل، این طور نمی‌بیند. او هم خودش را با حسین بن علی(ع) طرف حساب می‌بیند که من آمده‌ام دارم به زیارت امام حسین(ع) می‌روم و حساب و کتاب همه با حضرت سیدالشهدا(ع) است.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم یادآور شد: از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که زیارت اربعین امام حسین(ع) لزوماً یک عنصر صرف فرهنگی یا تاریخی نیست، بلکه این فراتر از فرهنگ و تاریخ است. به خاطر همین است که شما در اربعین دیگر زبان و جامعه و تاریخ و این‌ها همه کنار می‌رود. حتی مذهب هم بعضی وقت‌ها کنار می‌رود. می‌بینیم مسیحی و یهودی هم می آید، ولی وقتی که آنجا می‌آید دیگر این موکب نمی‌پرسد که تو شیعه هستی؟ تو سنی هستی؟ تو مثلاً چه مذهبی داری؟ چه جامعه‌ای؟ ایرانی هستی؟ عراقی هستی؟ چینی هستی؟ آمریکایی هستی؟ کجایی هستی؟ یعنی همه این‌ها در آن رابطه‌ای که امام حسین(ع) وسط می‌آید کلاً رنگ می‌بازد.

عنصر وحدت بخش در خدمت رسانی به زائران اربعین

سعیدی افزود: در واقع ما در اربعین حسینی به یک عنصر وحدت بخشی دست پیدا کرده‌ایم که آن در واقع آن حب الحسین(ع) است. عشق به امام حسین است که موجب می‌شود ارتباط ما با اموالمان و تصرفات ما در اموالمان چه در موضع اعطای اموال، چه در دریافت آن خدمات و اموال به گونه دیگری رقم بخورد و این به شدت اتفاقاً کارایی هم دارد یعنی بر اساس ملاکات مادی هم وقتی که ما اندازه‌گیری می‌کنیم می‌بینیم که این حجم از خدمت‌رسانی، این حجم از امکانات، این حجم از ثروتی که آنجا در مبادله می‌شود را هیچ دستگاه متمرکزی، هیچ برنامه‌ریز متمرکزی، یا هیچ بنگاه خصوصی، هیچ شرکتی، هیچ بازاری در این سطح و با این گستره و با این کیفیت قادر نیست که تأمین بکند. این فردی که خودش را مدیون امام حسین می‌داند این است که با تلاش شبانه‌روزی، با روحیه جهادی، با این فضا توانسته است این کار را بکند و این حادثه را رقم بزند.

انتهای پیام